Cách đây bảy mươi năm, tại thôn Ngọc Lâu, châu Lạc Sơn, tỉnh Hòa Bình (nay là xóm Mu, xã Tự Do, huyện Lạc Sơn), hai sỹ quan trẻ tuổi được giao nhiệm vụ trinh sát mặt trận để chuẩn bị cho trận đánh lớn quyết định của mặt trận Tây Tiến; Bị chỉ điểm, một đại đội lính lê dương Pháp hung hãn bao vây định bắt sống, hai anh đã dũng cảm kiên cường lợi dụng nhà sàn của dân, sau gần bốn tiếng giằng co súng nổ như đốt rừng nứa, mưu trí sáng tạo gan dạ tiêu diệt nhiều sinh lực địch, chiến đấu đến viên đạn cuối cùng để giải vây cho đồng đội và ngã xuống trên điểm đầu dải Trường Sơn như những người anh hùng viết nên bản hùng ca biên thùy còn ngân vang mãi…

Đó là ngày 19/11/1948 (tức ngày 20/10/1948 năm Mậu Tý); viên quan Ba Pháp và đồng bọn đã kính cẩn ngả mũ cúi chào kiểu nhà binh quân đội Pháp khi chứng kiến hành động anh hùng của đối phương (Cuộc đấu không cân sức bên dòng thác Mu năm ấy - Trần Kỳ - Kỷ yếu Hội thảo Tây Tiến năm 2013); Sau hai ngày, dân bản đi sơ tán về đã tổ chức mai táng các anh gần dòng thác Mu hùng vĩ, thuộc bản Mu, xã Tự Do hiện nay… hai anh chung một ngôi mộ cách nhau một gang tay (Nguyễn Như Giao em liệt sỹ Nguyễn Như Trang).

Năm 1957, hài cốt của Ls Nguyễn Như Trang được quy tập hăng táng tại Nghĩa trang liệt sỹ Quốc gia Mai Dịch, Hà Nội (Mộ số 8, dãy L1 bên trái tượng đài chính); Ngày 29/04/2012, Như Tâm là người Hòa Bình đầu tiên sau gần 70 năm đã mang đất từ làng Mu về thắp hương mộ Ls Nguyễn Như Trang.

Từ chủ trương lớn của Đảng, nhà nước về thực hiện chính sách Người có công, tổng rà soát khen thưởng kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ; Bằng việc đi, sưu tầm, tiếp xúc với các nhân chứng lịch sử, già làng trưởng bản, các tầng lớp nhân dân địa phương; Chủ động nghiên cứu, phân tích các tư liệu lịch sử: hơn 300 kỷ vật, tư liệu lịch sử của bộ đội Tây Tiến trưng bày tại Bảo tàng tỉnh; tư liệu Hội thảo và kỷ yếu Hội thảo khoa học lịch sử “Bộ đội Tây Tiến với tỉnh Hòa Bình” do Tỉnh ủy Hòa Bình tổ chức; Sử dụng những bức thư có lửa từ Tây Tiến; Những bức thư tiếp lửa Tây Tiến; 4 Giải thưởng VIFOTEC (STKT) cấp tỉnh (2012 – 2017); Các thông tin từ đồng đội của liệt sỹ, của gia đình liệt sỹ Nguyễn Như Trang nguyên Tiểu đoàn phó D150E52 Tây Tiến; Như Tâm đã sưu tầm, tổng hợp các tư liệu, nhân chứng để hoàn thành cơ bản hồ sơ đề nghị truy tặng danh hiệu anh hùng LLVTND liệt sỹ Nguyễn Như Trang, cầu nối với Ban Liên lạc Tây Tiến - BLL Đại đoàn 320 Hà Nội - E52F320 quân đoàn 3 Tây Nguyên để hoàn thiện các thủ tục cuối cùng hồ sơ truy tặng danh hiệu Anh hùng LLVTND trình lên Quân ủy Trung ương đề nghị Chủ tịch nước vinh danh Anh hùng LLVTND liệt sỹ Nguyễn Như Trang tại Quyết định số 2689/QĐ-CTN ngày 21/10/2014. Ngày 16/01/2015 tại Tây Nguyên F320 Quân đoàn 3 Tây Nguyên (đơn vị hậu duệ của Tây Tiến từ tỉnh Hòa Bình ra đi) trang trọng tổ chức Lễ đón nhận danh hiệu Anh hùng LLVTND liệt sỹ Nguyễn Như Trang (có mời Chủ tịch UBND tỉnh Hòa Bình vào dự - đc chí Nguyễn Trung Dũng TUV, GĐ Sở LĐTB&XH được ủy quyền dự Lễ).

Nguyện vọng của các đồng đội Ban Liên lạc E52 Tây Tiến và thân nhân gia đình liệt sỹ Nguyễn Như Trang là tìm mộ liệt sỹ Phạm Hữu Ngọc (Ngọc xồm - Trần Kỳ - Cái chết của những người anh hùng - tư liệu hội thảo KHLS - TU Hòa Bình - 2014) và tìm thân nhân hương khói liệt sỹ Phạm Hữu Ngọc; Mục đích để tri ân đồng đội, cung cấp đầy đủ thông tin về hành động anh hùng của liệt sỹ cho thân nhân của liệt sỹ; đồng thời làm cơ sở đề nghị truy tặng khen thưởng kháng chiến theo quy định (nếu địa phương nơi hương khói liệt sỹ chưa làm); Một cuộc rà soát tìm kiếm mộ liệt sỹ Phạm Hữu Ngọc trên quy mô rộng được bắt đầu thực hiện một cách khoa học và thành tâm nhất (sơ đồ 01, 02);

SƠ ĐỒ 1

SƠ ĐỒ 2

Ngược dòng lịch sử gần 70 năm trước - năm 1948 và từ năm 2012 Như Tâm đã có nhiều cuộc tiếp xúc trực tiếp để trao đổi với các nhân chứng lịch sử, đảng, chính quyền từ bản, xã và huyện nơi liệt sỹ hy sinh: 1. Rà soát các nghĩa trang địa phương xã: Tự Do, Ngọc Lâu, Ngọc Sơn; 2. Hỏi các già làng, trưởng bản, ông Bùi Văn È nguyên Chủ tịch xã Tự Do, huyện Lạc Sơn; 3. Hỏi UBND huyện Lạc Sơn, Đ/c Trần Văn Hòa CVP, Đ/c Nguyễn Văn Lợi CV, đ/c Bùi Văn Mượn Trưởng phòng Lao động - TB&XH; 4. Dự thảo văn bản cho Ban Liên lạc cựu chiến binh E52 Tây Tiến để hỏi Sư 320 QĐ3 Tây Nguyên - hậu duệ của Tây Tiến; Cuối cùng đã tìm được mộ Ls Ngọc tại nghĩa trang liệt sỹ huyện Lạc Sơn, mộ dãy 3, hàng thứ 3 bên phải tượng đài Tổ quốc ghi công, thông tin ghi trên bia mộ như sau:

            “Liệt sỹ Phạm Hữu Ngọc, thị xã Sơn Tây, sinh năm 1917, hy sinh ngày 19/11/1948 (tức ngày 20/10 năm Mậu Tý)” – (Tư liệu do con trai Như Tâm - Nguyễn Việt Anh cung cấp ngày 26/11/2014).

           Các thông tin ghi trên bia mộ Ls trùng khớp với thông tin ghi trên bia mộ cùng các tài liệu do gia đình Ls Nguyễn Như Trang cung cấp và tư liệu Hội thảo do Tỉnh ủy Hòa Bình tổ chức.

Như Tâm đã hỏi bà Hiệp, Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội thị xã Sơn Tây, được trả lời: “hiện thị xã Sơn Tây không có liệt sỹ tên là Phạm Hữu Ngọc và không tìm thấy thân nhân hương khói liệt sỹ Phạm Hữu Ngọc (có thể gia đình đã chuyển đi địa phương khác, cần hỏi Cục Người có công, Bộ Lao động - TB&XH)”; 5. Trao đổi với UBND huyện Lạc Sơn, ông Trần Văn Hòa CVP bảo hỏi ông Bùi Văn Mượn Trưởng phòng LĐTB&XH huyện, hỏi ông Bùi Văn Mượn - ông Mượn bảo hỏi ông Bùi Văn Thường quản trang Nghĩa trang liệt sỹ huyện Lạc Sơn; Như Tâm đã hỏi ông Thường quản trang, ông Thường nói: vào dịp lễ, tết hằng năm vẫn thấy người đến hương khói mộ Ls Ngọc, xong không để ý hỏi tên, quê quán…; ông chia sẻ là cũng rất trăn trở và muốn tìm cho bằng được thân nhân của Ls Ngọc, Như Tâm đề nghị nhờ ông dán thông báo tại mộ và cửa nghĩa trang: “Ai là thân nhân của liệt sỹ Phạm Hữu Ngọc hãy liên hệ qua số DĐ: 0912726911 để được thông tin đầy đủ về hành động anh hùng của Ls trước lúc hy sinh”;

Mộ chí LS Phạm Hữu Ngọc cũ và mới

Mộ chí AHLS Nguyễn Như Trang cũ và mới

Đầu tháng 10 vừa qua, bất ngờ Như Tâm đã gặp được thân nhân của Ls Phạm Hữu Ngọc là ông Phạm Hữu Tâm 70 tuổi cháu ruột là người hương khói Ls Phạm Hữu Ngọc, địa chỉ số nhà 9, ngõ 56, Nguyễn Đình Hoàn, Nghĩa Đô, Quận Cầu Giấy, Hà Nội. Cuộc gặp thật xúc động, sau 5 năm tìm kiếm - phát đi tín hiệu, nay đã được hồi âm…; Như Tâm đã cung cấp những thông tin cơ bản về hành động dũng cảm của Ls Phạm Hữu Ngọc trước lúc hy sinh cùng Ls Nguyễn Như Trang trong cuộc chiến đấu không cân sức với quân Pháp ngày 19/11/1948 tại thác Mu, xã Tự Do, huyện Lạc Sơn; thân nhân Ls ngậm ngùi cho biết từ khi cụ Ngọc hy sinh đến nay gia đình mới được biết những thông tin quý giá này. Như Tâm đã cung cấp địa chỉ thân nhân AHLS Nguyễn Như Trang (vì thân nhân của Ls Trang cũng đã đi tìm thân nhân của Ls Ngọc nhiều năm nay). Ngày 08/10 Như Tâm nhận được thông tin thân nhân hai gia đình Ls chung một mộ sau 70 năm đã gặp nhau tại Hà Nội, mọi người xúc động nhắc về những kỷ niệm khi các anh còn sống trong quân ngũ thuộc Trung đoàn Thủ Đô những ngày đầu toàn quốc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược (Phạm Hữu Ngọc đã về nhà Nguyễn Như Trang nhiều lần, hai người thân thiết như anh em ruột); những người em của Nguyễn Như Trang nay đã tóc bạc da mồi bùi ngùi còn nhớ như in hình ảnh anh “Bộ đội cụ Hồ” trong quân phục sỹ quan giải phóng quân của anh trai mình và đồng đội Phạm Hữu Ngọc.

                                                                                             Như Tâm - Vũ Thế Cương